Normaliseren? Ja graag!

Marleen (@AchterDVoordeur) heeft op haar blog verslag gedaan van een congres over kinderpsychiatrie in de sociale (buiten)wereld en over- en onderdiagnose, waar onder andere Trudy Dehue gesproken heeft. Trudy Dehue is hoogleraar wetenschapstheorie en -geschiedenis en heeft gewerkt in de kinderpsychiatrie. Bij deze een reactie.

Reïficeren
Ik was er zelf niet bij dus het is informatie uit de derde hand maar Dehue zou gezegd hebben dat reïficeren van diagnoses zijn intrede heeft gedaan”, wat zoiets betekent als dat diagnoses verworden zijn van abstracte concepten naar concrete (zo je wilt fysieke) afwijkingen.

Als Trudy Dehue dat gezegd heeft dan denk ik dat dat onjuist is; het reïficeren van diagnoses is geen moderne ontwikkeling maar gebeurt al sinds de tijd dat de mensheid in grotten woonde. Het verschil is dat die reïficatie in het duistere verleden leidde tot de conclusie “satanische bezetenheid” en dat het tegenwoordig gebruikelijker is om een stoornis als fysieke afwijking (neurologisch, biochemisch of anderszins) van de normale situatie te zien.
Marleen trekt de volgende conclusie uit de woorden van Dehue:

Oftewel, door ander/afwijkend gedrag een stoornis te noemen, verander je de perceptie van schuld, je hebt een stoornis en daarom gedraag je je zo.

Ik zou daar zelf een andere conclusie uit getrokken hebben.

In de eeuwen waarin satanische bezetenheid de gangbare verklaring was voor psychiatrische problematiek zou (eigen) schuld, hoe pijnlijk en onjuist ook, nog een min of meer navolgbare verklaring kunnen zijn maar aan een neurologische afwijking kun je netzomin iets doen als aan flaporen. Mijn conclusie uit de woorden van Dehue zou dan ook zijn dat reïficatie (zeker in de moderne vorm) niet de perceptie van schuld verandert maar dat het de perceptie van oorzaak verandert.

Hoewel, eigenlijk is dat ook niet wat reïficatie precies doet. Het reïficeren van een diagnose verandert geen perceptie van een oorzaak, het introduceert een verklarende oorzaak die er in eerste instantie helemaal niet was. Een van de redenen waarom de DSM-methodiek ooit ingevoerd is was dat men reïficatie van het historische soort (satanische bezetenheid) uit wilde roeien en vervangen door een fenomenologisch-wetenschappelijk model. In die opzet is men uitstekend geslaagd; demonische bezetenheid is in de psychiatrie gelukkig al lang geen verklaringsmodel meer.
Waar men bij de introductie van de DSM-methodiek onvoldoende rekening mee gehouden heeft is dat deze de deur open zette voor een heel nieuw soort reïficatie, namelijk de reïficatie waar Trudy Dehue op doelt. De DSM beschrijft geen concrete stoornissen maar abstracte classificaties, en zeker de eerste versies van de DSM zijn, ondanks de ongelukkig gekozen letter D in de afkorting, nooit bedoeld geweest voor het stellen van diagnoses bij individuele patiënten.

De wet van Murphey
Waar de ontwikkelaars van de DSM onvoldoende rekening mee gehouden hebben is de wet van Murphey: alles wat fout kan gaan, zal fout gaan. Zij hebben er onvoldoende rekening mee gehouden dat de DSM in ondeskundige handen terecht zou komen. Namelijk in de handen van mensen die, hoewel ze meestal uitstekende en bevlogen hulpverleners zijn, niet overdreven veel benul van wetenschap hebben. Het zijn deze hulpverleners die door hun gebrek aan wetenschappelijke bagage de abstracte DSM-classificaties ten onrechte zijn gaan reïficeren als concrete stoornissen, als breingebreken die het bijbehorende gedrag zouden veroorzaken.

Begrijp me niet verkeerd, ik zeg niet dat er geen verband zou zijn tussen het rijtje symptomen dat we ADHD noemen en de fysieke gesteldheid van de hersenen. Dat dat verband er is ligt voor de hand (zoals Dick Swaab uitstekend onderbouwd heeft in zijn boek “Wij zijn ons brein”) en is in wetenschappelijke onderzoeken ook aangetoond. Wat ik wel zeg is dat de DSM-diagnose ADHD opzichzelf slechts duidt op het rijtje symptomen en geen uitspraak doet over eventuele oorzaken. Als je hoefgetrappel hoort ligt de conclusie voor de hand dat je met een paard van doen hebt maar kun je aan het geluid alleen horen of het een paard, een ezel of een zebra is?

Individualisering
Terug naar de blogpost van Marleen. Ze schrijft:

Ja ik denk ook dat een deel van problemen voortkomt uit de individualisering van onze samenleving. Afwijkend gedrag wordt niet meer geaccepteerd. Kun je niet meekomen met de maatschappij dan is dat je eigen probleem.

Ik denk van niet. Ik denk dat de individualisering van de maatschappij er juist voor gezorgd wordt dat afwijkend gedrag meer dan ooit geaccepteerd wordt. Juist in de jaren vóór 1970 was er altijd het oordelende oog van de gemeenschap die vond dat jongens niet naar ballet mochten en meisjes niet naar een timmercursus, die een man geen echte man vond als hij geen voltijdbaan had, die een vrouw geen echte vrouw vond als ze haar eigen geld verdiende, die vond dat twee mannen of twee vrouwen niet van elkaar mochten houden, die vond dat een man en een vrouw zelfs niet mochten scheiden als ze elkaar dagelijks het leven zuur maakten. Een kind dat een halve eeuw geleden “anders” was en gepest werd op school stond er helemaal alleen voor, vandaag de dag heeft iedere zichzelf respecterende school een antipestprogramma.

Je kunt mij veel vertellen maar niet dat individualisering er voor gezorgd heeft dat afwijkend gedrag niet meer geaccepteerd wordt. Dat mensen in de huidige maatschappij andere problemen ondervinden dan in de maatschappij van een halve eeuw geleden geloof ik, dat ze meer problemen ondervinden geloof ik niet.

Diagnoses, classificaties, artikelnummers en de samenleving
Een ander stukje van Marleen waar mijn oog op viel:

De discussie zou moeten zijn, hoe kunnen wij de samenleving dusdanig veranderen dat het niet meer nodig is om diagnoses te stellen, want zeg eerlijk, de groei in diagnoses is maar door één ding veroorzaakt en dat is dat een diagnose de toegang is tot hulp in zorg en onderwijs,

De samenleving kunnen we niet veranderen. De samenleving ontwikkelt zich in een richting die we aangenaam vinden of niet, maar het is niet iets waar we invloed op hebben. De manier waarop de samenleving zich ontwikkeld heeft na de moord op Pim Fortuijn heeft niemand gewild, maar toch is het gebeurd. Het is een illusie om te denken dat je de richting waarin de samenleving zich ontwikkelt zou kunnen beïnvloeden.
Vervolgens stelt Marleen dat de groei in diagnoses veroorzaakt is door het feit dat een diagnose nodig is om hulp te kunnen krijgen.
For the sake of argument neem ik aan dat Marleen classificaties bedoelt en geen diagnoses. Een diagnose was en is niet vereist om hulp vergoed te krijgen, een classificatie in de vorm van een DBC is dat wel (het had veel spraakverwarring gescheeld als ze de afkorting CBC gekozen hadden).

Dat die verplichtstelling leidt tot meer classificaties geloof ik, maar wat mij verbaast is dat mensen zich vervolgens gaan identificeren met zo’n classificatie. Komt dat doordat het belang ervan schromelijk overdreven wordt door wetenschappelijk onkundige hulpverleners? Ik ben geneigd dat te geloven.
Hoe komen mensen er bij om te denken dat die classificatie zo veel over hen zegt dat ze het in hun twitterbio moeten zetten? Hoe komt het dat die mensen niet zien dat een classificatie niet meer is dan een bonnetje voor de verzekeraar? Waarom voelen mensen de behoefte om rond te bazuinen wat er op dat bonnetje staat? Ik snap dat echt niet. Ik bedoel, als mijn auto naar de garage geweest is zou ik daar best met mijn buurman over kunnen praten, iets als “eerst maakte hij een hoop herrie maar nu hij een nieuwe uitlaat heeft is hij gelukkig een stuk stiller”. Maar de behoefte om mijn hele sociale omgeving op de hoogte te stellen van het artikelnummer van de nieuwe uitlaat heb ik echt nog nooit gevoeld. Ze zouden me raar aankijken denk ik, en misschien nog wel terecht ook.

Hoe kan het dat mensen de behoefte hebben om de hele wereld op de hoogte te stellen van het artikelnummer van hun GGZ-behandeling? Dat doe je met je nieuwe uitlaat toch ook niet?

Stigmatiseren
Marleen schrijft over destigmatiseren het volgende zinnetje:

Net zogoed dat destigmatiseren bij jezelf begint.

Als je bedoelt dat je er zelf voor kunt kiezen om je niet meer te schamen voor de problemen die je hebt dan ben ik het met je eens maar destigmatiseren begint toch echt bij de arts die classificaties (artikelnummers) niet belangrijker moet maken dan ze zijn. Destigmatiseren doe je door artikelnummers op de kassabon voor de verzekeraar te zien als artikelnummers en niet als wat dan ook anders.

Hebben vrouwen ander autisme dan mannen?

En autisme bij vrouwen? Is het zo ondenkbaar dat autisme bij vrouwen er anders uitziet dan bij mannen?

Ja, als autisme gedefinieerd is als een rijtje symptomen dan is dat inderdaad vrij ondenkbaar. Om dezelfde reden dat een fiets een fiets is en geen winkelwagentje in een andere gedaante. Daarmee zeg ik niet dat die vrouwen die niet aan de DSM-kenmerken van autisme voldoen niet geholpen hoeven te worden, maar wel dat het wetenschappelijk behoorlijk dubieus is om te stellen dat ze aan autisme zouden lijden.

En om af te sluiten nog een citaat waar ik het helemaal mee eens ben:

variatie is alleen leuk voor degenen die mee kunnen komen. Voor degenen die dat niet kunnen is het een hel.

Natuurlijk is het waar dat variatie alleen leuk en aangenaam is voor degenen die daar mee om kunnen gaan. Als je anders bent tegen wil en dank en daar iedere dag onder lijdt dan moet je natuurlijk geholpen worden. Daarover verschillen we niet van mening. We verschillen hooguit van mening over de vraag hoe de beste hulp er voor zo iemand precies uitziet.

Een gedachte over “Normaliseren? Ja graag!

  1. “Ja, als autisme gedefinieerd is als een rijtje symptomen”

    Jammer dat juist in dit artikel, dat probeert duidelijk te maken op welke wijze psychiatrische stoornissen worden gedefinieerd, de term diagnostische criteria wordt verward met symptomen. Symptomen zijn kenmerken van een onderliggende ziekte, dit is bij psychiatrische stoornissen niet aan de orde!! Daar gaat nu juist de term reïficeren over!!!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *